تمبرشناسی

نخستین تمبر پستی ایرانی که بر روی پاکت نامه مصرف شد، تمبر باقری بود. علت این نام‌گذاری هنوز در پردهٔ ابهام است و گمان‌های گوناگونی پیرامون آن مطرح شده است. این سری تمبر در سال ۱۲۴۸ خورشیدی (۱۸۷۰ میلادی) در ایران، به‌صورت دستی و با استفاده از کلیشهٔ «نمونه تمبر بار» در بلوک چهارتایی چاپ و در پست مصرف شد. در دوره سپهسالار، با انتشار اعلان رسمی چاپارخانه و معرفی مهرهای دولتی رنگی با نقش شیر و خورشید، نظام نوین پست ایران شکل گرفت. این مقاله نگاهی دقیق به نرخ‌گذاری مرسولات، نحوه استفاده از مهرهای پستی، قبض امانات و جایگاه تاریخی «تمبر باقری» دارد.

در آگوست 1876 به سفارش "گوستاو ون ریدرر" رئیس اتریشی پست ایران این تمبرها به روش تایپوگرایی در چاپخانه دولتی اتریش در وین به چاپ رسید. طرح تمبر، تصویر ناصرالدین شاه به رنگ سیاه روی زمینه شبکه‌ای رنگی چاپ شده است. تمبرهای 1 ، 2 ، 10 شاهی به تعداد 250 هزار عدد و تمبر 5 شاهی به تعداد یک میلیون در ورق های 100 عددی در ردیف‌های 10×10 به چاپ رسیده‌اند . طرح سیاه رنگ تصویر ناصر الدین شاه در ابعاد 22/5×18 میلیمتر و طرح رنگی زمینه در ابعاد 25×20 میلیمتر چاپ شده است. در تمبر 10 شاهی زمینه کمی کوچکتر می‌باشد.

سابقه تاریخی «امانت پستی» در پست نوین ایران به دوران ناصرالدین‌شاه قاجار بازمی‌گردد. در آن دوره، مهم‌ترین مسیر ورود و خروج کالای تجاری بین اروپا و ایران از طریق روسیه بود. اما در سال ۱۲۶۲ خورشیدی (۱۸۸۳ میلادی – ۱۳۰۰ قمری)، روسیه با وضع تعرفه‌های گمرکی سنگین، مانع جابجایی کالای تجاری بین ایران و اروپا شد. این محدودیت باعث شد که حمل و نقل کالا بیشتر از طریق پست و به شکل «امانت پستی» انجام شود و همین موضوع زمینه رونق روزافزون پست را فراهم آورد.